دلایل مرتبط با سیستم قضایی (مشکلات ساختاری)
تراکم و حجم بالای پرونده ها: این یکی از اصلیترین دلایل است. تعداد پرونده های ارجاع شده به هر قاضی بسیار زیاد است و قضات زمان کافی برای رسیدگی به موقع به همه آنها را ندارند.
کمبود نیروی انسانی (قاضی و کارمند): سیستم قضایی ممکن است با کمبود تعداد قضات مجرب و همچنین کارمندان اداری (منشی های دادگاه) روبرو باشد که این امر روند رسیدگی به پرونده ها را کند میکند.
دشواری و پیچیدگی برخی پرونده ها: برخی پرونده ها مانند پروندههای اقتصادی کلان، پرونده های چند ملیتی یا پرونده های کیفری بسیار پیچیده، نیاز به تحقیق، بررسی اسناد زیاد و مشورت با کارشناسان مختلف دارند که به طور طبیعی زمانبر هستند.
تشریفات اداری و قانونی: رعایت دقیق آیین دادرسی (مثلاً ابلاغ اوراق به طرفین، تعیین وقت جدید، نظر کارشناس) زمان زیادی میطلبد و هر تأخیر در هر یک از این کل را کند میکند.
نوبت رسیدگی: پس از پایان جلسات دادرسی، پرونده در نوبت قرار میگیرد تا قاضی فرصت کافی برای مطالعه دقیق محتوای پرونده، استدلال های طرفین و نوشتن رأی جامع و مستدل را پیدا کند. به دلیل حجم بالای پرونده ها، این نوبت ممکن است طولانی شود.
دلایل مرتبط با خود پرونده:
عدم تکمیل تحقیقات: در پروندههای کیفری، ممکن است تحقیقات از سوی مقامات قضایی (بازپرس) یا نیروی انتظامی کامل نشده باشد و پرونده برای تکمیل برگردانده شود که این امر باعث تأخیر میشود.
ارجاع به کارشناسی: قاضی برای روشن شدن یک موضوع فنی (مثلاً تعیین میزان خسارت، آزمایش پزشکی، تشخیص اصالت سند) نیاز به نظر یک کارشناس رسمی دادگستری دارد. روند ارجاع به کارشناسی و دریافت پاسخ نیز زمان بر است.
تقدیم دادخواست یا لایحه جدید: ممکن است یکی از طرفین در آخرین دقایق دادخواست یا لایحه جدیدی ارائه دهد که قاضی را ملزم به بررسی آن کند.
مرخصی یا بیماری قاضی: مانند هر شغل دیگری، قاضی ممکن است به دلیل بیماری، مرخصی استعلاجی یا استفاده از مرخصی سالانه موقتاً در دسترس نباشد.
اقدامات ممکن برای پیگیری:
اگر فکر میکنید پرونده شما بدون دلیل موجه معطل شده است، میتوانید با رعایت ادب و احترام اقدامات زیر را انجام دهید:
استعلام از دفتر دادگاه: اولین قدم تماس یا مراجعه به دفتر دادگاه و استعلام از منشی درباره وضعیت پرونده و دلیل تأخیر است.
ارسال درخواست کتبی: میتوانید یک “درخواست تعیین تکلیف” یا “عریضه” به ریاست دادگاه صادرکننده حکم یا رییس کل دادگستری استان ارسال کنید و به صورت مودبانه علت تأخیر در صدور رأی را جویا شوید.
پیگیری از طریق سامانه ثنا: سامانه ثنا (سامانه قضائی الکترونیک ملی) این امکان را فراهم میکند تا تا حدی از وضعیت پرونده خود مطلع شوید.
جمع بندی:
تأخیر در صدور رأی لزوماً به معنای کم کاری یا بی توجهی قاضی نیست، بلکه اغلب نتیجه ترکیبی از حجم بالای کار، کمبود امکانات و نیروی انسانی، و پیچیدگی های قانونی و اداری است. با این حال، قانونگذار برای رسیدگی به موقع به پرونده ها ارزش زیادی قائل است و طرفین دعوا حق دارند که پرونده آنها در زمان معقولی به نتیجه برسد.
