مدیران شرکت سهامی عام
هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت سهامی ( مواد ۱۰۷ تا ۱۴۳ ):
نکته ۱: در شرکتهای سهامی عام و خاص تشکیلِ هیئت مدیره الزامی است.
نکته ۲: در چهار شرکت تجاری تشکیل هیئت مدیره الزامی است:
۱- سهامی عام
۲- سهامی خاص
۳- تعاونی متعارف
۴- تعاونی سهامی عام
نکته ۳: در پنج شرکت تجارتی تشکیل هیئت مدیره اختیاری است:
۱- با مسئولیت محدود
۲- تضامنی
۳- نسبی
۴-مختلط سهامی
۵- مختلط غیرسهامی
تذکر: در این شرکتها ممکن است یک مدیر برای شرکت انتخاب شوند.
نکته ۴: در شرکت تعاونی سهامی عام حداقل تعداد اعضای هیئت مدیره پنج عضو است.
نکته ۵: در شرکت های سهامی عام و خاص اساسنامه میتواند تعداد اعضای هیئت مدیره را بیشتر از حداقلِ تعیین کند. در این صورت عدد مقرر در اساسنامه ممکن است عدد زوج یا عدد فرد باشد.
نکته ۶: مدّت ماموریت اعضای هیئت مدیره شرکت سهامی عام و خاص طبق ماده ۱۰۹ لایحه ی قانونی حداکثر دو سال است در اساسنامه ممکن است مدت ماموریت کمتری مقرر شود (بیشتر اگر باشه باطل). طبق ماده ۱۳۶ لایحه ی قانونی پایان مدّت ماموریت اعضای هیئت مدیره موجب زوالِ سمت آنها نمی شود پس از پایان مدت ماموریت تا انتخاب مدیران جدید مدیران سابق #کماکان مسئول اداره ی امور شرکتند.
اعضای هیئت مدیره ی شرکت سهامی به سه صورت زیر قابل تقسیم بندی هستند:
۱) اعضای اصلی و اعضای علی البدل:
انتخاب عضو علی البدل برای هیئت مدیره ی شرکت سهامی طبق ماده ۱۱۲ لایحه ی قانونی اختیاری است. عضو علی البدل در سه مورد جایگزین عضو اصلی هیئت مدیره میشود
۱- در صورت استعفا عضو اصلی
۲- در صورت فوت عضو اصلی
۳- در صورت سلب شدن از شرایط عضو اصلی
۲) اعضای موظف و اعضای غیرموظف:
این تقسیم بندی در ماده ۱۳۴ لایحه ی قانونی منعکس شده است.
عضو موظف شخصی است که علاوه بر عضویتِ در هیئت مدیره با شرکت سهامی رابطه ی استخدامی دارد.
عضو غیرموظف اونی که رابطه ی استخدامی ندارد.
به اعضای موظف هیئت مدیره طبق ماده ۱۳۴ لایحه ی قانونی حق الزحمه (حق الحضور) تعلق نمیگیرد.
به اعضای موظف هیئت مدیره پاداش بر اساسِ ماده ۲۴۱ لایحه ی قانونی تعلق میگیرد و دیگر اینکه اگر عضو هیئت مدیره درجایی غیر از شرکت سهامی ای که عضوِ هیئت مدیره ی آن است شاغل باشد عضو غیرموظف قلمداد میشود.
اشخاص حقیقی و حقوقیِ عضو هیئت مدیره هردو ممکن است با معیاری که بیان شد عضو موظف محسوب شوند.
بینِ اعضای موظف و غیرموظف هیئت مدیره از حیثِ حق رای در جلسات هیئت تفاوتی نیست.
۳) اعضای واقعی و اعضای حکمی:
عضو حکمی هیئت مدیره در تبصره ۱ ماده ۱۱۹ بیان شده است.عضو حکمی همان نماینده ی شخصِ حقوقیِ عضو هیئت مدیره است که منحصراً برای تصدی سمت ریاست یا نایب رئیسی هیئت مدیره عضوِ هیئت مدیره تلقی شده است
شرایط عضویت در هیئت مدیره ی شرکت سهامی: (منظور اینکه چه اشخاصی میتوانند عضو هیئت مدیره شوند):
برای عضویت در هیئت مدیره ی شرکت سهامی شخص باید واجد شرایط باشد شرایط عضویت در هیئت مدیره در قوانین مختلفی پیش بینی شده است در لایحه ی قانونی این شرایط موضوع ماده ۱۱۱ هستند. اساسنامه شرکت سهامی میتواند بر شرایط عضویت در هیئت مدیره بیافزاید ولی کم کردن امکان نداره.
مهمترین شرایطِ عضویتِ در هیئت مدیره ی شرکت سهامی موارد ذیل است:
الف) سهامدار بودن در شرکت.
۱- مدیر عامل ، مدیر تصفیه و بازرش شرکت سهامی ممکن است از غیر سهامداران انتخاب شوند ولی اعضای هیئت مدیره باید سهامدار شوند
۲- لازم نیست همه ی سهام اعضای هیئت مدیره با نام باشد به تعداد سهام وثیقه اعضای هیئت مدیره باید مالکِ سهام با نام باشد.
۳- عضوِ هیئت مدیره ممکن است شخصِ حقیقی یا شخصِ حقوقی باشد.(مهّم)
۴- همه ی اعضای هیئت مدیره ی شرکت سهامی ممکن است اشخاصِ حقوقی باشد
۵- اگر شخصِ حقوقی عضوِ هیئت مدیره ی شرکت سهامی شود طبق ماده ۱۱۰ لایحه ی قانونی باید یک نفر را به نمایندگی دائمی خود جهت انجام وظایف مدیریت معرفی کند، نماینده باید شخص حقیقی باشد.(منظور از دائمی بودن نماینده ی شخص حقیقی آن است که نباید برای آن مدت تعیین شود شخص حقوقی میتواند نماینده ی خود را به دفعات عزل کند)
۶- اگر شخص حقوقی نماینده ی خود را عزل کند باید همان موقع کتباً جانشین او معرفی شود.معرفی نکردن جانشین سبب بی اعتباری عزل نیست اگر جانشین معرفی نگردد عضو هیئت مدیره در جلسات هیئت غایب محسوب می گردد.
۷- نماینده میتواند هر وقت که بخواهد استعفا دهد حق حضور و پاداشی که به اعضای هیئت مدیره داده میشود متعلق به شخصِ حقوقی است نه نماینده اجرت نماینده را شخصِ حقوقی عضوِ هیئت مدیره باید بپردازد.
۸- یک شخص حقیقی میتواند نماینده ی چند شخص حقوقیِ عضو هیئت مدیره شود.
۹- نماینده ی شخصِ حقوقی عضو هیئت مدیره ممکن است از اشخاص حقیقیِ عضو هیئت باشد در این صورت شخصِ حقیقی در جلساتِ هیئت مدیره دو حق رای خواهد داشت.
مثلاً اگر شرکت سهامی خاص الف و آقایان ب و ج اعضای هیئت مدیره ی شرکت سهامی خاص د باشد شرکت سهامی خاص الف میتواند آقای ب یا ج را به عنوانِ نماینده ی خود معرفی کند در این صورت شخصِ ب یا ج در جلسات هیئت مدیره دو رای خواهد داشت
۱۰- اشخاص حقیقی عضو هیئت مدیره نمیتوانند برای حضور در جلسات هیئت و رای دادند نماینده معرفی کنند فقط حقوقی ها میتونند.
۱۱- هر عضوِ هیئت مدیره صرفِ نظر از تعداد سهام او در جلسات هیئت مدیره یک رای دارد.
مثلاً اگر شخصِ الف مالک ده هزار سهم باشد و هر سهم او یک رای داشته باشد و به عنوان عضوِ هیئت مدیره انتخاب گردد در جلساتِ مجامع عمومی الف ده هزار رای دارد و در جلسات هیئت مدیره یک رای دارد.
۱۲- اگر نماینده ی شخص حقوقی بعنوان رئیس یا نایب رئیس هیئت مدیره انتخاب شود با عزل او توسطِ شخصِ حقوقی از سمتِ نمایندگی سمتِ ریاست یا نایب رئیسی هیئت مدیره را هم این شخصِ حقیقی از دست میدهد.فردِ جدیدی که شخص حقوقی به عنوان نماینده انتخاب کرده خود به خود رئیس یا نایب رئیس هیئت مدیره نخواهد شد هیئت مدیره میتواند نماینده ی جدید را بعنوان رئیس یا نایب رئیس انتخاب کند.
۱۳- اگر نماینده ی شخصِ حقوقی اصالتاً از اعضای هیئت مدیره باشد و بعنوان رئیس یا نایب رئیس هیئت مدیره انتخاب شود با عزل شدن از سمتِ نمایندگی ریاست یا نایب رئیسی هیئت مدیره را از دست نمیدهد.
۱۴- نماینده ی شخص حقوقی توسطِ هیئت مدیره ی همان شخص حقوقی ای که عضوِ هیئت مدیره ی شرکت سهامی شده انتخاب میگردد. هیئت مدیره ی شخص حقوقی میتواند اختیار این انتخاب را به مدیر عامل خود تفویض کند.
۱۵- طبق ماده ۱۱۰ لایحه ی قانونی شخصِ حقوقی عضو هیئت مدیره فقط یک نفر بعنوان نماینده میتواند معرفی کند (بیش از یکی قابل قبول نیست طبق ظاهر)
۱۶- اگر نماینده ی شخصِ حقوقی بنام و یا در راستای منافع شخصِ حقوقی مرتکب جرمی شود به استناد ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی نماینده و شخصِ حقوقی هر دو مجازات میشوند ماده ۱۴۳ ق.م.ا ماده ۱۱۰ لایحه ی قانونی را جزئاً نسخش کرده اگر نماینده مرتکبِ تخلفی شود و زیانی وارد کند نماینده و شخصِ حقوقی مسئولیت تضامنی دارند ( ماده ۱۱۰) چنانچه شخصِ حقوقی زیان را جبران کند میتواند به نماینده رجوع کند ولی اگر نماینده زیان را جبران کند نمیتواند به شخصِ حقوقی رجوع کند.(چون مباشر ورود ضرر نماینده بوده)
۱۷- تمامِ تکالیف و تعهداتی که قانون برای اعضای هیئت مدیره بیان کرده در فرضی که شخصِ حقیقی عضوِ هیئت مدیره شده نماینده ی شخصِ حقوقی هم باید رعایت کنه.
۱_ طبق ماده ۱۳۳ لایحه ی قانونی اعضای هیئت مدیره نباید معاملاتی نظیرِ معاملات شرکت کنند که متضمنِ رقابتِ با شرکت است. نماینده ی شخص حقوقی هم ملزم به رعایت این تکلیفند.
۲_ طبق ماده ۱۳۲ لایحه ی قانونی اعضای هیئت مدیره نباید از شرکت سهامی وام بگیرند نماینده ی شخصِ حقوقی عضو هیئت مدیره هم باید این تکلیف را مراعات کند.
ب) داشتن اهلیت قانونی:(ماده ۱۱۱ لایحه ی قانونی)
نکته ۱: صغار،مجانین و اشخاصِ غیرِرشید از عضویتِ در هیئت مدیره ی شرکت سهامی ممنوع اند.
ج) عدمِ ورشکستگی:
نکته ۱: ورشکستگان اعم از عادی یا مجرمانه ( به تقصیر یا به تقلب ) از عضویت در هیئت مدیره ی شرکت سهامی ممنوع اند.
ممنوعیت ورشکستگان تا صدورِ حکم قطعی اعاده ی اعتبار تجارتی ادامه دارد.
د) عدمِ اشتغالِ به شغلِ دولتی: (مستند به اصل ۱۴۱ قانون اساسی)
نکته ۱: این ممنوعیت امری است حتی اگر همه ی سهامداران موافقت کنند کارمند دولت نمیتواند عضوِ هیئت مدیره ی شرکت سهامی غیردولتی شود.
و) عدمِ اشتغال به شغل سردفتری یا دفتریاری دفترخانه اسناد رسمی:( مستند ماده ۱۵ قانون دفاتر اسناد رسمی)
ز) عدم ممنوعیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی جرم.
نکته ۱: این شرط در حالِ خاصرِ در ماده ۲۵ ق.م.ا است.طبق این ماده یکی از حقوق اجتماعی تاسیس،مدیریت و اداره ی هر شرکتِ تجارتیِ خصوصی،دولتی و تعاونی است. بدین ترتیب اشخاص محروم از حقوق اجتماعی در مدت محرومیت نمیتوانند شرکت تجارتی تاسیس کنند.
نکته ۲: حکم ماده ۱۱۱ لایحه ی قانونی برای تصدی سه سمت لازم الرعایه است که عبارتند از:
۱- عضویت در هیئت مدیره
۲- مدیر عاملی
۳- بازرسی شرکت سهامی
بند ۲ ماده ۱۱۱ در حال حاضر نسبت به عضویتِ در هیئت مدیره و مدیر عاملی قابل اجرا نیست ولی برای تصدی سمتِ بازرسی رعایت آن الزامی است لذا این بند با لازم الاجرا شدن قانون مجازات نسخ نشده.
نکته پایانی: اگر عضو هیئت مدیره از زمان انتخاب فاقد یکی از شرایط قانونی باشد یا بعد از انتخاب شدن یکی از شرایط قانونی را از دست بدهد هر ذی نفع میتواند عزلِ او را از دادگاه بخواهد ذی نفع ممکن است سهامدار باشد یا طلبکار، حکمِ عزلی که محکمه صادر میکند طبق تبصره ماده ۱۱۱ لایحه ی قانونی قطعی است. طبق ماده ۱۳۵ لایحه ی قانونی کلیه ی اعمال و اقداماتِ مدیران و مدیر عاملِ شرکتِ سهامی در مقابلِ اشخاصِ ثالث نافذ و معتبر است و نمیتوان به عذرِ عدمِ رعایت اجرای تشریفات انتخاب آنان اعمال و اقدامات آنان را غیر معتبر دانست
مثلاً اگر شرکت سهامی خاص سه عضو هیئت مدیره داشته باشند و مجمعِ عمومیِ عادی این شرکت سه کارمند دولت را بعنوانِ اعضای هیئت مدیره انتخاب کند تصمیماتی که این هیئت مدیره اتخاذ میکند نافذ و معتبر است.اشخاص ذی نفع نمیتوانند اعلام بطلانِ تصمیمِ مجمع عمومی عادی را در خصوصِ انتخابِ اعضای هیئت مدیره از دادگاه بخواهند. فقط میتوانند دعوای عزل اعضا را اقامه کنند
