تفاوت بین ربا و وجه التزام

1. وجه التزام (پول التزام یا وجه التزامی)

• معنی: وجه التزام مبلغی است که در قرارداد به عنوان جریمه تأخیر یا خسارت احتمالی تعیین می‌شود تا طرفین را به انجام تعهدات خود متعهد نگه دارد.

• کاربرد: معمولاً در عقود اسلامی مانند بیع، اجاره، یا قراردادهای مشارکتی به کار می‌رود تا اگر یکی از طرفین به تعهد خود عمل نکرد، طرف دیگر متضرر نشود.

• حکم شرعی:

  • اگر این مبلغ به عنوان جبران خسارت واقعی (نه بهره اضافی) باشد، طبق نظر بسیاری از فقها جایز است.

  • اما اگر به عنوان بهره پنهان یا راهی برای دریافت سود اضافی باشد، ممکن است ربا محسوب شود.

2. ربا (ربای حرام)

• معنی: ربا به معنی افزوده ای است که بدون عوض شرعی و به صورت شرط شده روی قرض یا معامله گرفته می‌شود و در اسلام به شدت حرام است.

• انواع ربا:

  • ربا النسیئه (ربای قرضی): گرفتن مبلغ اضافی در قرض به شرط بازپرداخت بیشتر.

  • ربا الفضل (ربای معاملی): اضافه گرفتن در معامله دو جنس همجنس (مثل طلا با طلا یا گندم با گندم) با مقدار نابرابر.

• حکم شرعی: ربا در هر شکلی حرام است و قرآن کریم به صراحت با آن برخورد کرده است. (سوره بقره، آیات ۲۷۵-۲۷۹)

تفاوت اصلی بین وجه التزام و ربا:

نتیجه:

• اگر وجه التزام به عنوان جریمه واقعی و منصفانه برای تأخیر یا عدم انجام تعهد باشد، اشکال شرعی ندارد.

• اما اگر راهی برای دور زدن ربا و دریافت سود اضافی باشد، حرام است و مصداق ربا محسوب می‌شود.

در معاملات اسلامی باید دقت شود که وجه التزام تبدیل به ربای پنهان نشود، زیرا در این صورت حرام خواهد بود.